İstanbul Prens Adaları (Les Îles des Princes) (Princes’ Islands)
Konumu, Mitolojisi, Tarihsel Kronolojisi, Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Anılarımızla Yazı Serisi
Bölüm II
Prens Adaları’nın Konumu ve Tarihsel Kronolojik Gelişimi
Prens Adaları’nın Konumu ve Tarihsel Kronolojik Gelişimi
İstanbul’un Prens Adaları, Doğu Roma (Bizans) döneminde, birer sürgün yeri olarak kabul edilmiş ve kullanılmıştır.
Prens Adaları’nın tarihsel kronolojik seyri, kanımızca 4 dönem halinde ele alınması gerekmektedir. Şöyle ki:
Doğu Roma (Bizans) öncesi dönem;
Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu dönemi ;
Osmanlı İmparatorluğu dönemi;
Cumhuriyet dönemi…
Bizans öncesi dönemle ilgili bilgilerimiz, maalesef çok sınırlı olduğundan, çok sağlam ve yeterli bilgiye sahip değiliz.
Bizans İmparatorluğu dönemine ait Adalar’a ilişkin kaynaklar, Bizans tarihçilerinin yazdığı bilgilere dayanmaktadır.
Bu kaynaklarda da, genelde Adalar’a gönderilen sürgünlerle, kiliseler ve manastırlar hakkında bilgiler yer almaktadır.
Osmanlı İmparatorluğu dönemi kaynakları ise, genelde batılı gezginlerin anılarına dayandırılmıştır.
Osmanlı İmparatorluğunun son dönemleri ve Cumhuriyet dönemi için ise, muhtelif kaynaklar bulunmaktadır.
Prens Adaları’nın Konumu
Marmara Denizinde, Marmara Adaları olarak nitelenen, Kapıdağ yarımadasının kuzeyinde Balıkesir ili sınırları içinde, Erdek ilçesinde yer alan, toplam 20 ada ve adacık vardır.
Bunlardan 5 tanesi olan, Marmara Adası (Prokonisos), Ekinlik Adası (Koutali), Türkeli Adası (Avşa Adası) (Oliousa), Paşalimanı Adası (Aloni) ve Zeytinada (Kera Pangia), iskâna açık olup (meskûn), yerleşilmiş adalardır; diğer 15 tanesi ise irili, ufaklı kayalık adalardır.
İstanbul Adaları dendiğinde ise, toplam 14 ada ve Vordonos kayalıkları (Çöken Adası) kastedilmektedir.
İstanbul Adaları, Güzelada (Pavli) (Günümüzde artık ada değildir, deniz doldurularak karaya bağlanmıştır; İstanbul Tersane Komutanlığı’na bağlıdır), Tuzla Hayırsızada (Andreas), Tuzla Fener Adası (Vrukolakas), Tuzla İncirliada (Rahmi Koç Adası) (Glikaria) ile beraber 9 tane Prens Adası, yani Adalar ilçemizin adalarıdır.
İmralı Adası (Emir Ali Adası) (Kalolimni = Limanköy) ise, Bursa ilimizin Mudanya ilçesine bağlı bir adadır.
Halen askeri yasak bölge statüsünde cezaevi adası olarak kullanılmakta olup, sivil girişlere kapalıdır.
Evet biz şimdi, konumuz olan, Prens Adaları’nı incelemeye başlayalım.
İstanbul Prens Adaları olarak adlandırılan Adalar, beşi büyük, dördü küçük olmak üzere, dokuz ada ve biri Bostancı ve diğeri de Maltepe açıklarında, üzerlerinde de birer fener (çakar) bulunan batık kayalıklardan (Vordonisi Batık Adası) ibaret olan bir ‘’takım adaları’’ silsilesidir.
Adalar ilçemizdeki bu adalara özellikle batılı tarihçiler, ‘’Prens Adaları’’ (doğrusu ve tam tercümesi Prensler Adaları’dır) anlamında, ‘’Les Îles des Princes – Princes’ Islands’’ demişlerdir.
Antik dönemlerde bu adalara, Dimonisi (Demonisi) (Cin Adaları), özellikle bu deyimden de türetilerek, Heybeliada’da eskiden çıkartılan bakır madenine atfen, ‘’Dimonisos Halkos’’ yani ‘’Ada Bakırı’’ denmiştir.
Hatta kaynaklara göre, Aristoteles (Aristo – İÖ 384-322) bu bilgileri ifade ederken, söz konusu bakır madeninden elde edilen Hrisokola tabir edilen bir göz ilacının da çok değerli olduğunu ve altınla tartılıp satıldığını yazmıştır.
Bu adalara, eski antik zamanlarda, Propontis (Propontidas) (Pro=önce, Pontos=Karadeniz, yani Karadeniz Öncesi Denizi anlamında, şimdiki Marmara denizine ithafen) Adaları, Pitiusa (Çamlı Ada), (Papadonisia, (Keşiş, ya da Papaz Adaları), Marmara Adaları, Evliya Adaları, Ruh Adaları (Demonesca) gibi adlar da verilmiştir.
Türkler ise bu adaları, kırmızı renkli topraklarından dolayı, Cezîre-i Surh, yani Kızıl Adalar diye adlandırmıştır.
Adalarda yerleşim, tarih boyunca hep genelde kuzey cepheli kıyılarında ve yamaçlarında olmuştur.
Bunun da ana sebebi, adaların kuzey cephelerinin ve kıyılarının, Lodos fırtınalarına kapalı ve barınaklı oluşudur.
Nitekim Adaların tüm vapur iskeleleri kuzey yönünde yer almaktadır.
Ayrıca, Adaların kuzeyi, Güneyine nazaran yazın daha serin olmaktadır.
Topografik açıdan ise, kuzey bölgeler daha az engebelidir ve bahçe ve ekin için daha elverişlidir.
Günümüzde, Büyükada (Prinkipo, Ada-i Kebir), Heybeliada (Halki – Halkidis – Dimonisos), Burgazada (Antigoni – Panormos – Bergo – Bergus), Kınalıada (Proti – Akonai – Akonotis) ve Sedefadası (Terevinthos – Antirovithos) yerleşime açık olup, Sivriada (Hayırsızada) (Oxia), Tavşanadası (Balıkçı adası) (Neandros – İatros) ve Kaşık Adası (Pita – Mesonison) (konu adliyelik durumda) ise şimdilik yerleşime kapalı durumdadır.
Dokuzuncu Prens Adası olan Yassıada (Plati) ise ( 2013 den itibaren resmi adı, Demokrasi ve Özgürlük Adası olmuştur), maalesef bir karmaşıklık ve belirsizlik içindedir…
Prens Adaları yazı serimize devam edeceğiz…
Sağlıcakla, sevgiyle, güzelliklerle kalın…
