Doğanın Mucizeleri Serisi – Kamuflajın Kralı “Mürekkep Balığı”
Mürekkep Balığı Üzerine Gözlem ve Bilimsel Gerçekler
Bugünkü sohbet konumuz, yine doğanın mucizelerinden biri…
Biz onu “Mürekkep Balığı” ya da “Supya”, “Sübye” gibi isimlerle tanıyoruz.
Hem su altındaki sportif dalışlarımda sıkça karşılaştığım, hem de lokantalarda meze olarak keyifle tükettiğim bir canlı…
Latince adı Sepia, Yunanca Soupia, İtalyancası Seppia, Fransızcası La Seiche, İngilizcesi Cuttlefish, Almancası Tintenfisch, Japoncası Ika olarak geçer.
Bu özel, adeta uzaylı bir canlıyı sırf merakımdan yazı konusu seçtim. Araştırdıkça hayranlığım arttı; konunun ucu bucağı da kaçtı… Derinleştikçe milyonlarca yıl öncesine kadar gittim.
Ama şunu en baştan söylemeliyim: Öğrendiklerim karşısında hem şaşırdım hem etkilendim, hem de çok keyif aldım.
Mercanlar arasında neredeyse görünmez hale gelen mürekkep balıkları, doğanın en usta illüzyonistleri arasında yer alır.
Sıradan Bir Canlıyla Tanışma
Adını bildiğim bu deniz canlısının:
Fiziksel niteliklerini,
Solunum ve hareket özelliklerini,
Gelişmiş görme sistemini,
Renk pigment hücrelerini (chromatophores),
Renk kalıplarını ve desen oluşturma becerisini,
Mürekkep kesesi sistemini,
Huni biçimli iç organı (funnel organ),
Üreme yöntemlerini (mate selection),
Döllenme, yumurtlama, kuluçka ve yavru çıkışı evrelerini öğrendikçe bu mucizevi yaratığa olan hayranlığım katlandı.
İnanın, mürekkep balığının her özelliği başlı başına bir makale, yüksek lisans ya da doktora tezi konusu olabilir!
Mürekkep balığının özel göz bebeği, ışığı ve kontrastı olağanüstü biçimde algılamasını sağlar.
Sınıflandırma: Nerede Duruyor Bu Canlı?
Mürekkep balığı;
- Hayvanlar Alemi (Animalia)
- Yumuşakçalar (Mollusca)
- Kafadanbacaklılar (Cephalopoda) sınıfında yer alır.
Bu sınıf ikiye ayrılır:
- Nautiloidea (örnek: Nautilus)
- Coleoidea (örnek: Octopodiformes – ahtapotlar, vampir kalamarlar ve Decapodiformes – mürekkep balığı ve kalamarlar)
Mürekkep balıkları, “Cuttlefish” olarak bu sınıflamanın Decapodiformes grubunda yer alır.
Gövde hatları, dokunaçların zarif kıvrımı ve renk patlamasıyla adeta bir sanat eserini andıran bu kare, mürekkep balığının estetik harikasıdır.
Yapısal Özellikleri
- Baş kısmında 8 adet kol, 2 uzun dokunaç bulunur.
- Tüm kollar vantuzlarla kaplıdır, ancak dokunaçların sadece uçları hassas vantuzlara sahiptir.
- Ağız yapısı kuş gagasını andırır.
- Gövdeleri roket şeklinde, iç iskeletleri gözenekli ve kalsiyum karbonat içeriklidir.
- Bu iç kemik, özellikle kafes kuşları için değerli bir kalsiyum kaynağıdır.
- Boyutları türüne göre değişir: 2,5 cm’den 90 cm’ye kadar…
- Ağırlıkları 4 kiloya kadar ulaşabilir.
- Yüzgeçlerle çevrili gövdeleriyle mükemmel yüzücülerdir. Kışları derin sulara inerler, ilkbahar ve yaz aylarında sığ kıyılara gelirler. Bu dönemler aynı zamanda üreme mevsimleridir.
- Her dişi 100 ila 300 yumurta bırakır.
Derisindeki kromatofor hücreleri sayesinde anlık renk değiştirebilir; bu özellik hem iletişim hem savunma için kullanılır.
Evrimsel Kökeni
Modern mürekkep balıkları, yaklaşık 23 milyon yıl önce ortaya çıkmıştır.
Ataları ise 100 milyon yıl önce yaşamış olan Belemnitida adlı deniz canlılarıdır.
Bunların kalamar benzeri yapıları ve sert iç iskeletleri vardı.
Fosilleri kayalara gömülü halde bulunmuştur.
Dünya’nın 4,6 milyar yıllık tarihinde bu canlıların evrimsel olarak “modern” sayılması da ayrı bir ironidir…
Mürekkep balıkları, renkleri ve duruşlarıyla karşısındakine mesaj gönderebilir; bu karedeki dikey duruş savunma pozudur.
Zekâ, Görme ve Kamuflaj
- Vücutlarına göre beyinleri çok büyüktür.
- Son derece zekidirler.
- Kendilerini bilinçli biçimde kontrol edebilirler.
- 360 derece görebilirler.
- 70 milyon görme hücresi ve 20 milyon pigment hücresi taşırlar.
Derilerinin rengini ve hatta dokusunu değiştirebilirler…
İşte bu nedenle “Okyanusların Kamuflaj Kralı” denir onlara.
Kamuflajda öyle ustadırlar ki, yanınızdan süzülüp geçseler fark edemezsiniz.
Onlar sizi görür, siz onları göremezsiniz.
Bazı türler, karanlık sularda biyolüminesans üretir; yani ışık saçar. Avlanmak ya da dikkat dağıtmak için birebirdir.
Diğer Sıra Dışı Özellikler
- Vücutlarına mavi kan pompalayan 3 kalpleri vardır.
- Jet motorunu andıran iç sistemleriyle 37 km/s hıza ulaşabilirler.
- Vücutlarındaki hava boşluklarını ayarlayarak dalma/çıkma dengelemesini mükemmel biçimde gerçekleştirirler.
Mürekkep Püskürtme Mekanizması
“Mürekkep Balığı” adı, Yunanca “koyu renkli mürekkep” anlamındaki Sepia kökünden gelir.
- Mürekkep, solungaçlar arasındaki keselerden fışkırtılır.
- Koyu kahverengi renktedir; ana pigmenti melanindir.
- İçeriğinde ayrıca: mukus, tirozinaz enzimi, L-Dopa, dopamin, taurin, çeşitli amino asitler yer alır.
Bu mürekkep sadece görsel engel değil, düşmanın koku alma yetisini de geçici olarak felç eder.
Mavi ve morun tonlarını bir anda sergileyebilen bu canlı, sadece renk değil, doku taklidi de yapabilmektedir.
Yaşam Süresi
Bu kadar mucizevi bir yaratığın yaşam süresi ise… oldukça kısadır!
- Ortalama ömürleri: 2–4 yıl
- Dişiler, yumurtladıktan sonra ölür.
- Bu süreçte yavrularına kendilerini feda ederler.
Yumurtadan çıkan yavrular 10-12 mm boyundadır ama hemen kamuflaj yapabilir ve mürekkep püskürtebilir.
Efsane: Kraken ve Dev Mürekkep Balıkları
“Kraken Efsanesi”ni bilirsiniz: dev kollarıyla gemileri batıran bir deniz canavarı…
Bu mitolojik yaratığın kökeni, gerçek hayatta var olan dev mürekkep balıklarına dayanıyor olabilir.
- 1853’te Danimarka kıyısında 18 metrelik bir örnek bulundu.
- 1888’de Yeni Zelanda’da 19 metrelik bir başka örnek daha…
- 2006’da Japonya’da 7 metrelik dev bir mürekkep balığı özel kamerayla görüntülendi.
Dişiler 13 m, erkekler 10 m uzunluğa ulaşabiliyor.
Göz çapları: 30 cm – Dünya üzerindeki en büyük göz!
Ağırlıkları: Dişilerde 275 kg, erkeklerde 150 kg.
Düşmanları: Kaşalot (İspermeçet) balinaları, köpekbalıkları, foklar…
Detaylara yaklaştıkça mürekkep balığının derisindeki mikro yapılar ve renk hücreleri, doğadaki en gelişmiş adaptasyon örneklerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Sonuç
Mürekkep balığı;
Keskin görme yeteneği,
Güçlü kolları,
Renk ve doku değiştirme becerisi,
Mürekkep püskürtme mekanizmasıyla,
Zekâsı ve kamuflaj ustalığıyla doğanın en büyüleyici mucizelerinden biridir.
Artık bu mucizevi yaratığı yemeye içim elvermemektedir…
Ama itiraf etmeliyim: dalışlarımda özellikle dev mürekkep balıklarıyla karşılaşmak istemem. Dilerim denk gelmem de…
Sağlıcakla, sevgiyle, hoşça kalın…
Video:
🎥 Av Sahnesi – Beethoven 9. Senfoni eşliğinde (3:13)
👉 https://www.youtube.com/watch?v=MUCduZyCHes
✍️ Hazırlayan: Yalçın Alganer “Doğanın Mucizeleri” Serisi
Yalçın Alganer sitesinden daha fazla şey keşfedin
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
