“Hatırla Ey Peri / Hatırla Sevgili” Adlı Şarkının İlginç ve Şaşırtıcı Öyküsü

Hatırla Ey Peri / Hatırla Sevgili’nin İlginç ve Şaşırtıcı Öyküsü

Not: Bu yazı, ilk yayımlandığı tarihten sonra yeniden ele alınmış; metni sadeleştirilmiş, konu bağlamı genişletilmiş ve görsellerle zenginleştirilmiş güncel bir versiyondur.

Türk Sanat Müziği’nin en bilinen ve en çok sevilen eserlerinden biri olan “Hatırla Ey Peri O Mesut Geceyi”, Nihâvend makamında ve Semaî usulünde bestelenmiş, güftesi ve bestesi Muhlis Sabahaddin Ezgi’ye (1889–1947) ait zarif bir şarkıdır.

Melodisi romantik, sözleri etkileyici olan bu eser; zaman içinde yalnızca bir aşk şarkısı olarak değil, aynı zamanda Türkiye’nin siyasî ve toplumsal tarihine tanıklık eden sürprizli bir yolculuğun da kahramanı olmuştur.

Bu şaşırtıcı öykünün kapısı, II. Abdülhamid döneminin karanlık, istihbarat gölgeleriyle bezeli yıllarına açılır…

Serhafiye Fehim Paşa ve Margarit: Bir Skandalın Gölgesindeki Melodi

Dönemin en tartışmalı isimlerinden biri olan Serhafiye Fehim Paşa, Padişahın özel yaveri ve istihbarat işlerinin başındaki güçlü ve korkulan bir isimdi.
Hakkındaki rivayetler ve basına yansıyan iddialar, onun hem devlet içinde hem de toplum nezdinde “kötülüklerin ve rezilliklerin sembolü” hâline gelmesine yol açmıştı.

“Margarit’in dönemin kartpostallarına yansıyan üç farklı pozu. Beyoğlu sahnelerinin genç akrobatı…”

Fehim Paşa’nın en çok konuşulan yönlerinden biri, genç ve güzel bir akrobat olan Margarit (Margareth / Margaretha) ile yaşadığı ilişkiydi.
Bu birliktelik öyle dillere düşmüştü ki, dönemin kartpostallarına bile konu olmuş, Beyoğlu eğlence hayatında herkes tarafından bilinir hâle gelmişti.

Margarit aslında, Beyoğlu’nda faaliyet gösteren Morgan ailesinin akrobat kızlarından biriydi. Eski Concordia Tiyatrosu’nda sahne alan bu aile, akrobasi gösterileri yapar, kartpostallar satarak geçimini sağlardı.

“İstanbul’un ünlü Concordia Tiyatrosu. Morgan ailesinin akrobasi gösterilerine ev sahipliği yapan sahne…”

Genç Margareth’in yolu Fehim Paşa ile kesişince, bir anda İstanbul magazininin ve hafiyelik dünyasının karanlık hikâyelerinin tam ortasında buluvermişti kendini.

Sürgün, Kaçış ve Linç: Bir Dönemin Dramatik Sonu

Paşa’nın rüşvetleri, savurganlıkları ve diplomatik krizlere yol açan davranışları yabancı elçiler tarafından şikâyet edilince, Abdülhamid onu Bursa’ya sürdü.

Meşrutiyet’in ilanına yaklaşırken ortalık karıştı ve Paşa korkuya kapılarak ailesiyle birlikte Bursa’dan Bilecik yönüne kaçmaya çalıştı.
Ancak Yenişehir yakınlarında halk tarafından yakalandı ve ailesinin gözleri önünde vahşice linç edilerek öldürüldü.

Bu dramatik sonun ardından, İstanbul eğlence yerlerinde yeni bir melodi duyulmaya başladı:

“Hatırla Margarit O Meşum Geceyi…”

Evet, Muhlis Sabahaddin’in bugün aşkla bildiğimiz o ünlü bestesi aslında bu çarpıcı hikâyeden doğmuştu.
Hatta şarkının orijinal notasındaki adı bile “Hatırla Margarit” idi.

Muhlis Sabahaddin Ezgi: Operetlerin Kralı

“‘Hatırla Ey Peri’nin bestecisi Muhlis Sabahaddin Ezgi, evinde piyano başında.”

Kısaca bestecimize de değinelim:

• 1889’da Adana’da doğdu.
• Hem Türk hem Batı müziği eğitimleri aldı.
• Operet türünü Türkiye’de yaygınlaştıran öncü sanatçılardandı.
• Gazetecilik yaptı, siyasi yazıları nedeniyle sürgüne gönderildi.
• Avrupa ve Amerika’da müzik çalışmaları yürüttü, Columbia Studios’ta bile bulundu.
• 1947’de İstanbul’da vefat etti.

Kız kardeşi ise ünlü bestekâr, güftekâr ve tanburî, Neveser Kökdeş’ dir (1902 Drama -1962 İstanbul).

“Margarit’in zarif portresi… Şarkının romantik yüzünü temsil eden en bilinen fotoğraflardan biri.”

Zamanla Değişen Sözler: Şarkının Yeni Kimliği

Aradan yıllar geçtikçe bu melodinin sert ve politik hikâyesi unutulmaya, şarkı ise romantik bir aşka dönüşmeye başladı.
Böylece sözler değişti:

“Hatırla sevgilim o mes’ud geceyi…”

Melodi aynı kaldı ama karakteri tamamen farklılaştı; halkın hafızasında bir aşk şarkısı olarak yer etti.

“Margarit’in fotoğraf stüdyolarında çekilmiş gösterişli pozlarından biri.”

27 Mayıs 1960 Darbesi ve “Hatırla Menderes”

Fakat sürprizler bitmemişti…
1960 Darbesi sonrasında, Adnan Menderes’in tutuklanmasıyla birlikte halk bu melodiyi bu kez şöyle söyledi:

“Hatırla Menderes o meş’um geceyi;
Kütahya yolunda yediğin silleyi…”

Böylece şarkı, ikinci kez politik bir simgeye dönüşmüş oldu.

Geri Dönüş: Romantik Bir Aşk Nağmesi

1961’deki acı İmralı idamlarının ardından şarkı yavaş yavaş yeniden romantik kimliğine kavuştu ve bugünkü hâliyle TSM repertuvarının incilerinden biri oldu:

“Hatırla Sevgili, o mesut geceyi;
Çamların altında verdiğin buseyi…”

Modern Dönem: TV Dizileri, Yeni Nesiller ve Büyük Kitleler

2006–2008 yıllarında yayımlanan “Hatırla Sevgili” adlı dönem dizisi, şarkıyı yeni kuşaklara taşıdı.
Dizinin jenerik müziği olarak kullanılan eser, toplumsal hafızada yeniden yer etti, duygusal derinliğiyle milyonlara ulaştı.

“Margarit’in Beyoğlu yıllarına ait bir kartpostal pozu.”

Rusya’da Bir Sürpriz: “Ah, Zachem Eta Noç”

Aynı yıllarda Rusya’da yayımlanan “Ah, zachem eta noç” adlı dizide kullanılan melodi de dikkat çekiciydi.
Çünkü müzik, neredeyse birebir bizim “Hatırla Sevgili” ile aynıydı!

Bu şarkı, Nobel Ödüllü Mihail Şolohov’un ünlü romanı Ve Durgun Akardı Don’dan uyarlanan dizide yer alıyordu.

Daha ilginci ise şu:

• Rus besteci Mikhail Romanovich Bakaleinikov (1890–1960)
• Muhlis Sabahaddin Ezgi (1889–1947)

Aynı dönemin insanlarıydı. İkisi de genç yaşlarda müziğe başlamıştı.
Ve tesadüfe bakın ki:
Her ikisi de ABD’de Columbia Studios ortamına yolu düşen bestecilerdir.

Aralarında doğrudan bir esinlenme bağı olduğuna dair bir kayıt yoktur.
Ama müziğin kaderi bazen böyle şaşırtıcı paralelliklere gebedir.

“Margarit’in zarif bir duruşu… Şarkının romantik yüzünü temsil eden en bilinen fotoğraflardan biri.”

Son Söz

Bazı melodilerin kaderi gerçekten ilginçtir…
Bir gün bir metresin hikâyesinden doğar, ertesi gün siyasete karışır, sonra aşka döner, yıllar sonra dizilere, sahnelere, konser salonlarına yayılır…

“Hatırla Ey Peri / Hatırla Sevgili” işte böyle bir şarkıdır:
Bir yüzyılı aşan bir yolculuk, değişen anlamlar, çarpıcı kaderler ve kalıcı bir melodi…

Aşağıda, Türkçe ve Rusça seçtiğim örnek icraları paylaşıyorum; dinlemek isteyen dostlara keyifli yolculuklar…

Yalçın Alganer

🎥 Türkçe ve Rusça Seçilmiş 4 adet İcra Örneği: 

• Önce “Hatırla Margarit”: Solist Hanende İbrahim Efendi

https://youtu.be/amfq0AEO9Hs?si=EKJRU0dhMrTWlVq7

• Şimdi de “Hatırla Sevgili” TV Dizisi Jenerik Müziği: Solist: Eylem Aktaş

https://www.youtube.com/watch?v=IhOfxpwCfJ4&list=PLUSRfoOcUe4ZRvOljHyrjRScSrkBafIc8

• André Rieu Yönetiminde “Hatırla Sevgili” (Türkiye Konserinden…)

https://youtu.be/s-egq2QYggg?si=yfHS7DvpXufHYDXl

• Şimdi de Rusça “Ah, zachem eta noç” Rus TV Dizisinden…

https://www.youtube.com/watch?v=RBLu2CjtESo

• Bir Rusça versiyon daha: Rusya’nın Edith Piaf’ı olarak nitelenen, Alla Bajanova’dan

https://youtu.be/if3YxS0mSWI?si=dejb-V4e3tsFAcrG